ایران

ایران
1- نجد ( فلات ) ایران . نجد وسیعی است در آسیای غربی شامل ایران کنونی افغانستان ترکستان قفقازیه .2 - کشور ( مملکت ) ایران . کشوریست که از شمال به بیابان خوارزم 7 بحر خزر و رود کورا از مشرق به حوزه آمو دریا ( جیحون ) و کوههای غربی دره سند و دامنه های جبال غربی پامیر از مغرب به دامنه های غربی کوههای زاگرس و حوضه اروند رود از جنوب به خلیج فارس و بحر عمان محدود است .
کشور های مجاور آن : از سمت شمال روسیه شوروی از مشرق افغانستان و پاکستان و از مغرب ترکیه و عراق عرب ( بین النهرین ) است . مساحت آن 1654000 کیلو متر مربع و جمعیت آن طبق سر شماری سال 1355 ه . ش .33/591/875 تن بوده است .
زمین شناسی :
زمینهای کشور ایران که قسمتی از نجد ایران است از لحاظ زمین شناسی به طور کلی به ترتیب زیر است :1 - در قسمت مرکز و مشرق و جنوب شرقی زمینهای کویری که بیشتر از ماسه و شن و گاهی تشکیلات کولابی و دریاچه یی دارد و بیشتر از بقایای دریاچه یی عهد سوم است . جنوب ایران بیشتر تشکیلات دوران سوم را دارد و تشکیلات نفتی بیشتر در همین قسمتها است . در شمال شرقی ایران ( اطراف مشهد ) غالبا تشکیلات دوران دوم بانضمام تشکیلات آتشفشانی و نیز قسمتی از تشکیلات دوران سوم دیده می شود . شمال ایران در قسمتهای سواحل بحر خزر بیشتر تشکیلات دوران سوم و در قسمتهای جنوبی تر ( رشته البرز ) تشکیلات دوران دوم و اول بانضمام تشکیلات آتشفشانی مشاهده می گردد . در آذربایجان شمالی غالبا زمینهای دوران دوم و ابتدای دوران سوم و تشکیلات آتشفشانی وجود دارد . در آذر بایجان شرقی اکثر تشکیلات دوران اول و تشکیلات آتشفشانی است . در آذربایجان غربی و سواحل دریاچه رضائیه تشکیلات دوران اول و ابتدای دوران سوم و تشکیلات آتشفشانی محسوس است . در مغرب ایران ( کرمانشاهان و کردستان ) بیشتر تشکیلات مربوط به ابتدای دوران سوم و اواخر دوران دوم است . در جنوب شرقی ایران ( بلوچستان ) بیشتر تشکیلات دوران سوم دیده می شود .
جغرافی :
ایران کشوریست کوهستانی که بواسطه دره های رودخانه ها ببخش های ذیل تقسیم می شود :1 - جبال واقع ما بین دره ارس و دره سفید رود .2 - از دره سفید رود تا دره گرگان که در قسمت شمال سلسله جبال البرز سرتاسر ایران را پوشانیده . در قسمت مغرب رشته کوههای پاطاق ( کبیره کوه ) پشت کوه پیش کوه . کوههای مرکزی از سبلان تا بلوچستان . بزرگترین کوههای ایران سلسله جبال البرز است که بلند ترین قله آن دماوند می باشد . (5671 متر ) . مهمترین رود های ایران ارس تجن اترک کارون کرخه قزل اوزن ( سفید رود ) است . دریاچه های عمده ایران ارومیه ( رضائیه ) ساوه بختکان و نیریز می باشد . پایتخت ایران ( تهران ) است . در سال 1316 ه . ش . ایران را به ده استان و اخیرا آنرابه 14 استان تقسیم کرده اند شهر های مهم ایران عبارتند از : تبریز رشت رضائیه ساری گرگان مشهد اصفهان یزد کاشان اراک همدان شیراز کرمان اهواز سنندج کرمانشاه و غیره .
معادن :
معادن مهم ایران عبارتست از : نفت - ذخایر نفتی در حدود2100 میلیون تن بر آورده شده است . مهمترین منطقه های نفتی مسجد سلیمان هفتگل گچساران آغا جاری و شاه آباد ( غرب ) میباشد . نفت قم نیز در حال استخراج است . زغال سنگ - معادن زغال سنگ در نقاط زیر میباشد : زیراب قزوین شمشک سمنان دامغان اصفهان انارک یزد بافق خلخال آستارا مراغه . معادن دیگر عبارتست از : منگنز کرومیت مس سرب نقره روی نیکل کبالت نمک طعام گوگود و غیره .
محصولات نباتی ایران عبارتست از : گندم جو برنج ذرت نخود لوبیا ماش عدس توتون پنبه کنف نیشکر و کلیه درختهای میوه دار .
صید ماهی صید مروارید صید حیوانات وحشی و طیور تربیت کرم ابریشم زنبور عسل نیز رواج دارد .
صنایع ایران :
صنایع دستی قدیمی عبارتست از : قالی بافی که در درجه اول اهمیت است و به خارج کشور صادر میشود . گلدوزی قلابدوزی گونی بافی حصیر بافی و غیره . صنایع کار خانه یی عبارتست از : کار خانه های قند سازی ( قریب 12 کار خانه در نقاط مختلف کشور مشغول کار شده است ) کار خانه های سیمان سازی ( که در حضرت عبد العظیم و خراسان و درود و شیراز دایر گردیده ) کار خانه های چرم سازی ( تبزیز و همدان و خراسان ) کار خانه های نساجی ( اصفهان قزوین ) موسسات صابون سازی ( تهران و تبریز ) کار خانه های کبریت سازی ( تبریز زنجان همدان قزوین شاهرود تهران اصفهان شیراز ) و صد ها کار خانه دیگر که در نقاط مختلف کشور مشغول کار می باشند و تا اندازه ای رفع احتیاجات کشور را می نمایند و به تدریج از وارد کردن اجناس خارجی ایران را بی نیاز می سازند .
راهها و وسایط نقلیه :
راهها و وسایط نقلیه نیز دارای اهمیت است . راه آهن سرتاسری ایران را آهن تهران به مشهد راه آهن تهران به تبریز تهران به کاشان که مشغول بهره برداریست و راههای دیگری که در دست ساختمان می باشد . جاده های شوسه همه شهر های درجه اول و دوم را بهم مربوط میسازد . راه های کشتی رانی در بحر خزر و بحر عمان است . راههای هوایی میان اغلب کشور های بزرگ جهان و شهر های درجه اول ایران بر قرار است .
تاریخ :
تاریخ ایران به سه بخش پیش از اسلام پس از ظهور اسلام و عصر انقلاب اسلامی تقسیم می شود . در دوره پیش از اسلام سلسله های : ماد ( آغاز قرن هشتم ق . م .550 ق . م . ) موسس ( دیااکو ) بزرگترین شهریار ( هووخ شتره ) : هخامنشی (559 ق . م .- 330 ق . م . ) موسس ( کوروش بزرگ ) شهریار بزرگ ( داریوش بزرگ ) سلوکیان (330 ق . م .- 129 ق . م . ) موسس سلو کوس اول اشکانیان (256 ق . م .- 224 م . ) موسس ( اشک اول ) بزرگترین شهریاران ( مهرداد اول ) ( مهرداد دوم کبیر ) ( ارد یا اشک سیزدهم ) ساسانیان (224 م .652 م . ) موسس ( اردشیر بابکان ) بزرگترین شهریاران : شاپور اول شاپور دوم انو شروان داد گر . در دوره اسلامی سلسله های طاهریان (205 - 259 ه . ق . ) موسس بن طاهر بن حسین ذو الیمینین صفاریان (261 - 287 ه . ق . ) موسس ( یعقوب بن لیث صفار ) سامانیان (261 - 389 ه . ق . ) موسس ( نصر اول ) شهریاران بزرگ ( اسماعیل بن احمد ) و ( نصر بن احمد ) آل زیار (315 - 462 ه . ق . ) موسس ( مرداویج بن زیار ) شهریار معروف ( قابوس بن وشمگیر ) آل بویه (320 - 440 ه . ق . ) موسس ( عماد الدوله علی ) شهریار بزرگ ( عضد الدوله ) غزنویان (388 - 555 ه . ق . ) موسس ( سلطان محمود غزنوی ) سلجوقیان (429 - 511 ه . ق . ) موسس ( طغرل بیک ) شهریاران بزرگ ( ملکشاه ) و ( سنجر ) خوارزمشاهیان (470 - 617 ه . ق . ) موسس ( انوشتکین غرجه ) شهریاران معروف : محمد خوارزمشاه و جلالدین منکبر نی ایلخانیان مغول (654 - 736 ه . ق . ) موسس هولاگو خان تیموریان (-771 903 ه . ق ) موسس تیمور لنگ صفویان - (906 - 1135 ه . ق . ) موسس ( شاه اسماعیل اول ) شهریار بزرگ ( شاه عباس کبیر ) افشاریه (1148 - 1161 ه . ق . ) : موسس ( نادر شاه ) زندیه (-1163 1209 ه . ق . ) موسس ( کریم خان زند ) قاجاریه (1210 - 1345 ه . ق . ) موسس ( آغا محمد خان ) شهریار نامی ( ناصر الدین شاه ) پهلوی ( آغاز1345 ه . ق . 1304 ه . ش . ) موسس ( رضا شاه ) محمد رضا شاه اخیر در اثر انقلاب ناگزیر به فرار از ایران شد ( دی ماه 1357 ه . ش . ) . بدین ترتیب سلسله پهلوی مضمحل گردید و در رژیم جمهوری اسلامی بر قرار شد . ( بهمن1357 ه . ش . ) قوه مقننه در دست مجلس شورای اسلامی است .
مذهب رسمی کشور شیعه اثنا عشری و پیروان ادیان دیگر مانند زردشتی یهودی مسیحی آزادی دارند و هر یک در مجلس شورای اسلامی دارای نماینده هستند .
زبان رسمی مردم کشور فارسی است هر یک از شهر های تهران تبریز مشهد اصفهان شیراز اهواز دانشگاهی دارد .

زبانهای ایرانی : در دیباچه این کتاب حاضر از آنها بحث شده ادبیات ایران :1 - دوره پیش از اسلام در دوره پیش از اسلام از انواع ذیل باید بحث کرد : الف - ادبیات اوستایی شامل کتب اوستا که در دوران نشات تدوین آن از عهد زردشت آغاز و به عهد ساسانی ختم می شود . این کتب بزبان اوستایی نگارش یافته و در اواخر دوره ساسانی به خط اوستایی ( دین دبیری ) تحریر شده . ب - ادبیات پارسی باستان شامل کتیبه های هخامنشی که زبان پارسی باستان و به خط میخی هخامنشی تحریر یافته . کتیبه های مذکور در تخت جمشید دشت مرغاب بیستون الوند شوش و آسیای صغیر بفرمان شاهنشاهان هخامنشی حک گردیده . ج - ادبیات پارسی میانه که به دو بخش پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی تقسیم می گردد . پهلوی اشکانی در دوره اشکانیان زبان رسمی بود و خطی که بدان کتابت میشد خط پهلوی ماخوذ از خط فنیقی است . از پهلوی اشکانی چند نوشته کوتاه در دست است . پهلوی ساسانی در دوره ساسانیان زبان رسمی بود و خط آن همان خط پهلوی اشکانی بود ( با اندک تغییر ) . از دوران ساسانی کتیبه ها و سکه ها و نگینها و مهر ها و ظرفها و بعضی کتب و رسایل باقی مانده ( آنچه از کتب و رسایل پهلوی موجود است از لحاظ کتابت متعلق به دوره بعد از اسلام است ) . دوره ادبیات پهلوی تا قرن سوم هجری دوام داشته است . قسمتی از کتب اوستایی بزبان پهلوی نقل شده مانند یسنا و ندیداد ویشتاسپ یشت اوهرمزدیشت خورشید یشت ماه یشت ماه نیاش و غیره .

معروفترین کتابهای دینی پهلوی - به جز متون اوستایی - دینکرت ( اعمال دین ) است شامل عقاید و آداب و مراسم و احکام و قصص زردشتی و دیگر بندهشن ( آفرینش ) در موضوع آفرینش مخلوقات توسط اهور مزدا و سر پیچی اهریمن و وصف آفریدگان ( این هر دو کتاب در دوره اسلامی از ماخذ قدیمی تالیف شده ) . از کتب معتبر پهلوی از ( کار نامه اردشیر بابکان ) در سر گذشت افسانه آمیز اردشیر ساسانی خسرو کواتان وریدکی ( خسرو بن غباد و غلامی ) یاد گار زریران شرح جنگ دینی بین گشتاسب و ارجاسب باید نام برد .2 - دوره اسلامی پس از حمله عرب سیر ادبی ایران تا ظهور نخستین سلسله های ایرانی متوقف ماند . در زمان طاهریان (205 - 259 ه . ق . ) شاعری به نام حنظله باد غیسی ( ف .220 ) ظهور کرد . در عهد صفاریان محمد بن وصیف فیروز مشرقی ابو سلیک گرگانی به سرودن شعر پرداختند . در دوره سامانی شعر و نثر پارسی هر دو راه کمال سپرد . در شعر شهید بلخی رودکی سمرقندی ابو شکور بلخی ابو الموید بلخی منجیک ترمذی دقیقی طوسی کسائی مروزی عماره مروزی و استاد ابو القاسم فردوسی ظهور کردند و بزرگترین حماسه فارسی شاهنامه به دست فردوسی تدوین گردید . در نثر رساله در احکام فقه حنفی تصنیف ابو القاسم بن محمد سمرقندی شاهنامه ابو منصوری کتلاب گرشاسب و عجائب البلدان هر دو تالیف ابو الموید بلخی ترجمه تاریخ طبری توسط ابو علی بلعمی ترجمه تفسیر طبری توسط گروهی از دانشمندان حدود العالم ( جغرافیا ) رساله استخراج تالیف محمد بن ایوب حاسب طبری پرداخته شد . در دوره آل بویه منطقی رازی و غضایری در شعر نامبر دارند و در نثر دانشنامه رازی عاتئی و رگ شناسی به قلم ابن سینا پرداخته شد و ابو عبید جوزانی بخش ریاضی دانشنامه را به رشته تحریر در آورد و قصه حی بن یقظان به فارسی ترجمه و شرح شد . در دوره غزنوی فردوسی عنجری عسجدی فرخی منوچهری شعر پارسی ( سبک خراسانی ) را به کمال رسانیدند و ابو نصر مشکان نویسنده مکتوبات درباری سبکی بدیع در نثر پدید آورد . در زمان سلجوقیان و خوارزمشاهیان شاعران بزرگ چون اسدی ناصر خسرو قطران مسعود سعد عمر خیام معزی انوری خاقانی نظامی ازرقی ادیب صابر رشید و طواط ظهیر فارابی جمال الدین اصفهانی مجیر بیلقانی ابو الفرج رونی سید حسن غزنوی عبد الواسع جبلی سنائی عطار مختاری غزنوی عمعق بخاری و جز آنان ظهور کردند و در نثر نمایندگانی مانند نظام الملک نویسنده سیاست نامه امیر کیکاوس مولف قابوس نامه محمد بن منور نویسنده اسرار التوحید عطار نویسنده تذکره الاولیاء گردیزی مولف زین الاخبار ابو لفضل بیهقی نویسنده تاریخ بیهقی راوندی نویسنده راحه الصدور غزالی مولف کیمیای سعادت نصر الله بن عبد الحمید مترجم کلیله و دمنه نظامی عروضی مولف چهار مقاله رشید و طواط نویسنده حدائق السحر حمید الدین نویسنده مقامات حمیدی زین الدین اسماعیل مولف ذخیره خوارزمشاهی ( طب ) کردند . حمله مغول با همه قوت و صلابت خود نتوانست از ادامه علوم و ادبیات بکاهد . درین دوره سعدی گوینده بوستان و غرلیات مولوی گوینده مثنوی و غزلیات شبستری گوینده گلشن راز کمال اسماعیل همام تبریزی اوحدی مراغه یی گوینده جام جم خسرو دهلوی خواجوی کرمانی ابن یمین سلمان ساوجی حافظ و غیره در شعر ظهور کردند . دوره تیموریان دنباله دوره مغول محسوب می شود . در عهد تیموری جامی شاعر ظهور کرد . در عهد مغول و تیموری نویسندگانی ارجمند برخاستند مانند عطا ملک جوینی مولف تاریخ جهانگشا منهاج سراج مولف طبقات ناصری ابو الشرف ناصح گلپایگانی مترجم تاریخ یمینی رشید الدین فضل الله مدون و جامع جامع التواریخ شهاب الدین عبد الله نویسنده تاریخ وصاف حمد الله مستوفی نویسنده تاریخ گزیده حافظ ابرو مولف زبده التواریخ نظامی شامی نویسنده ظفر نامه میر خواند مولف روضه الصفاء ( همه در تاریخ ) عوفی نویسنده لباب الالباب و جوامع الحکایات دولتشاه مولف تذکره الشعراء محمد بن قیس نویسنده المعجم ( در ادب و انواع آن ) نصیر الدین طوسی نویسنده اخلاق ناصری و اساس الاقتباس جلال الدین دوانی نویسنده اخلاق جلالی حسین واعظ نویسنده اخلاق محسنی و انوار سهیلی ( در اخلاق و فنون و حکمت )0 در دوره صفویان نثر نویسانی مانند خواند میر نویسنده حبیب السیر ابن بزاز نویسنده صفوه الصفاء حسن بیک روملو مولف احسن التواریخ اسکندر منشی مولف عالم آرای عباسی احمد بن نصر الله نویسنده تاریخ الفی محمد یوسف بن شیخ مولف منتخب التواریخ ابو الفضل ابن مبارک مولف اکبر نامه ( در تاریخ ) ظهور کردند و در شعر محتشم کاشی عرفی صائب بابا فغانی هاتفی هلالی اهلی وحشی کلیم نامبردارند . در دوره افشاریان و زندیان گویندگانی مثل هاتف و پسر او سحاب مشتاق عاشق و لطفعلی بیک آذر بیگدلی معروف شدند . در دوره قاجاریه باز گشت بسبک قدیم ( سبک خراسانی ) کردند و شاعرانی مانند مجمر صبا وصال قا آنی فروغی بسطامی سروش محمود خان ملک الشعراء شیبانی و جز آنان نماینده این سبکند . در نثر رضا قلی هدایت مولف مجمع الفصحاء متمم روضه الصفا و ریاض العارفین لسان الملک سپهر مولف ناسخ التواریخ نویسندگان نامه دانشوران اعتماد السلطنه مولف مرات البلدان و غیره شهرتی یافته اند . در دوره مشروطیت تحولی در روش فکر شاعران و نویسندگان پیدا شد . ادیب الممالک فراهانی ادیب پیشاوری پروین اعتصامی محمد تقی بهار افسر ایرج دهخدا شوریده عارف عشقی وحید دستگردی یاسمی یغما و گروهی از معاصران نمایندگان شعر این دوره هستند و دهخدا جمال زاده صادق هدایت محمد قزوینی عباس اقبال محمد مسعود یاسمی و گروهی از معاصران نماینده شعب مختلف نثر این دوره به شمار می روند .